Zygmunt Krzystanek

Artykuł ukazał się w Biuletynie Samorządowym Powiatu Krakowskiego Nr 2/2010  s.20-21

1. Wstęp

Biuletyn Samorządowy-Powiat Krakowski poświęcony jest teraźniejszości oraz przyszłości naszego regionu. Warto również dokonać retrospekcji  naszej przeszłości, aby przypomnieć sposoby rozwiązywania różnych problemów, np. w czasach II Rzeczpospolitej. Takim przykładem mogą być dzieje Koła Młodzieży Wiejskiej w niewielkiej wsi Gotkowice należącej obecnie  do gminy Jerzmanowice-Przeginia, a która kiedyś należała  do gminy Sułoszowa. Ta wieś królewska już w r. 2006 obchodziła 600-lecie swego istnienia .

2. Sytuacja gospodarcza i oświatowa w latach trzydziestych ubiegłego wieku.

W  tych latach żyli jeszcze ludzie pamiętający czasy pańszczyźniane w zaborze rosyjskim, gdy 14 kwietnia 1864 r. nastąpiło uwłaszczenie chłopów i zwolnienie od wszelkich powinności na rzecz dziedziców.

Podczas nabożeństw dziękczynnych w kościołach wszyscy leżeli krzyżem w podzięce Stwórcy za ten akt sprawiedliwości dziejowej. Ze składek okolicznych gmin w ramach „dobrowolnego przymusu „  wybudowano pomnik na najwyższym wzniesieniu Sułoszowej-Stopinej Górze z napisem: „Najwyższemu Bogu w Trójcy Świętej Jedynemu i najjaśniejszemu Aleksandrowi II mieszkańcy części skalskiej. Sułoszowa, luty/marzec 1866 r. „

Jak wiadomo w zaborze austriackim pańszczyznę zlikwidowano już w r. 1848, a w pruskim jeszcze wcześniej, bo w r. 1823. Ten dziejowy akt w jakimś sensie może być porównywalny z likwidacją niewolnictwa, które np. w USA nastąpiło wprowadzeniem XIII poprawki do Konstytucji w r. 1865 , a  natomiast w Brazylii dopiero w r. 1888.

Likwidacja pańszczyzny na ziemiach polskich była olbrzymią zmianą cywilizacyjną, ale prawdziwy wzrost świadomości obywatelskiej  nastąpił dopiero  w pokoleniu żyjącym po odzyskaniu niepodległości. Świadczy o tym stan oświaty. Według spisu ludności dokonanego przez władze austriackie w r. 1916 w gminie Sułoszowa było 63,1 % analfabetów, natomiast spis dokonany w wolnej Polsce w r. 1921 wykazał w powiecie olkuskim  32,9 % analfabetów. Jednak większość szkól była jedno i dwuklasowa i tyko jedna była siedmioklasowa w mieście powiatowym.  W roku szkolnym1930/31 w gminie Sułoszowa istniało już 10 szkół i tylko jedna siedmioklasowa, a reszta od jedno do czteroklasowych. Dalsze kształcenie młodzieży wiejskiej było więc bardzo ograniczone. Ukończenie gimnazjum, czyli t. zw. małej matury należało do rzadkości. Natomiast ukończenie studiów wyższych było możliwe tylko w najzamożniejszych rodzinach i zwykle wiązało się to ze sprzedażą wielu morgów ziemi.

W tych latach na dodatek wystąpił światowy kryzys ekonomiczny, który trwał od 1929 do 1933, a w Polsce nawet do1935 r. Jego skutki były znacznie poważniejsze od obecnej recesji.

3.  Usuwanie zacofania cywilizacyjnego.

29 czerwca 1928 r. powołano Związek Młodzieży Wiejskiej RP. Była to organizacja apolityczna, skupiająca się na pracy społeczno-oświatowej i wychowawczej. Ten ruch miał na celu uczyć młodych mieszkańców wsi współżycia  w środowisku , pracy zespołowej , wyrabiać wzajemny szacunek i równość. Wychowywał na przyszłych działaczy, ofiarnych patriotów pozbawionych kompleksów pochodzenia wiejskiego. Organizowano różne kursy, odczyty, tworzono świetlice w których powstawały grupy samokształceniowe i amatorskie zespoły teatralne. Upowszechniano czytelnictwo i racjonalne gospodarowanie. Koła ZMW dysponowały tylko składkami członkowskimi i wsparciem sympatyków.

Przykładem takiej działalności było koło ZMW RP w Gotkowicach, należące do najaktywniejszych w powiecie.

Koło Młodzieży Wiejskiej w Gotkowicach - 1937 r.

Pośrodku siedzi pomiędzy dziewczynami przewodniczący Koła – Andrzej Siudy, absolwent Uniwersytetu Ludowego w Szycach, który w czasie okupacji wstąpił  wraz z kolegami do Armii Krajowej.

Czytaj więcej...

Dyskusyjny Klub Książki oraz Młodzieżowy Dyskusyjny Klub Książki w Jerzmanowicach organizuje spotkania w Powiatowej i Gminnej Bibliotece Publicznej w Jerzmanowicach.

Zapraszamy do czytania nowości literackich, które otrzymujemy dzięki uczestnictwu w projekcie „Tu Czytamy” realizowanym przez Instytut Książki pod patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Proponujemy następujące pozycje:

literaturę dla dorosłych:

1.    "Marsz Polonia" - J. Pilch

2.  "Pachnidło" - P. Suskind

3.   "Stowarzyszenie Miłośników Literatury i Placyka z Kartoflanych Obierek" -M. A. Shaffer, A. Barrows

literaturę młodzieżową:

1.  "Sprężyna" - M. Musierowicz

2.  "Nagle z głębi lasu” - Amos Oz

3.  "Koralina” - N. Gaiman

Od 1 września do 30 października 2010 r. w Powiatowej i Gminnej Bibliotece Publicznej w Jerzmanowicach prezentowana będzie wystawa zdjęć Magdaleny Ziai - "Wyprawa do źródeł Nilu".

Magdalena Ziaja mieszka w Zakopanem i zajmuje się organizacją międzynarodowego festiwalu filmów górskich - Spotkań z Filmem Górskim. Autorka wystawy "Wyprawa do źródeł Nilu" jest absolwentką Akademii Górniczo Hutniczej oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego. Swój wolny czas poświęca górom, fotografii i podróżom, ostatnio głównie do Afryki.